Kimlere güvensem acep?

Mutfak keyfimden bir süredir uzak kalmıştım… ne özlemişim mutfağımın huzurunu.. hemen çaydanlığımı ocağın üzerine yerleştirdim… masama yerleştim… önce gazetelere bir göz attım… gazete okumayı seviyorum.. kağıt kokusunu içime çekerek, sayfalarını evirip çevirip okumayı seviyorum.. gazetelerin gün geçtikçe magazin gündemlerine daha fazla ağırlık vermelerine sinir olmama rağmen..

Dünyada olup bitenlerden uzak kaldığım şu kısa sürede meğer neler olmuş… ne kadar hızlı ve hareketli bir dünyada yaşıyoruz..

Gözüme takılan haberlerden birisi de S&P nin Türkiye’nin notunu durağana çevirmesi ve başbakanımızın buna verdiği tepki ve S&P'nin tepkisi oldu…

S&P global bir denetleme kurumu..  Durum tespiti yapar.. Karar vermez..  Ancak değerlendirmeleri ciddiye alınır..  Güvenilir bir kurum...diye biliyorum..  eğer öyle bir kurum olmasaydı,  T.C. kendisini denetlemesi için S&P yi seçer miydi?   Ciddiye alınmayacak bir kuruluşla T.C. niye para ödesin ki?  

Öte yandan..

S&P'nin kasıtlı olarak yanıltıcı rapor verdiğini sıradan bir insan değil, T.C. hükümetinin başı Başbabakanımız söylüyor. 

S&P nin kasıtlı olarak yanıltıcı rapor vermesi demek, firmanın sahtekarlık yapmış olması demek. Kendisine olan güveni ve görevini suiistimal etmiş olması demek. Bu bir suçtur, bütün dünyada.

Önce, S&P'nin özür dilediği yazıldı-çizildi sonra da S&P nin rest çekip 'Biz özür dilemedik' dediği.. Arkadan Fitch'in de konuştuğu.. 

İşte kafam bu noktada karışıyor... S&P  bu resti çekebilecek cesareti neye dayanarak buluyor? 

Bu çıkışlarıyla, Başbakanımızı, iyi notu ‘ben aldım’.. kötü notu ise ‘öğretmen verdi aslında kağıdıma göre benim notum iyi olmalıydı’… diyen öğrenci durumuna düşürmelerine içerliyorum...

Bir başka konu daha var. gazetelerde ilgimi çeken.. aslında hiç ilgimi yitirmediğim bir konu.... depremler.. 

Bu ara depremler var her tarafta..  İstanbul veya Marmara depremi de bekleniyor ve her geçen gün biraz daha yakınlaşıyor… Devletimiz bu konuda büyük bir atağa kalktı, kentsel dönüşüm projeleri ile..  projelerinin amacı çarpık şehirleşmeden kurtulmak, şehirleşmeyi yeni bir disipline sokmak ve bütün bunları yaparken deprem riskini en aza indirmek...

Kentsel dönüşüm projelerine hız kazandırabilmek için de bürokratik süreçleri kısaltacak ve masraflarını azaltacak bir dizi düzenlemeler yapılıyor…Yerel belediyeler devreden çıkartılıyor, ilgili bakanlıklara direk bağlanıyor vesaire…  Bunlar sevindirici adımlar… Sevindirici olmaktan öte çok sevindirici adımlar…

İnşaat uygulamalarını düzenleyen son yönetmelik değişiklikleri bürokrasiyi iyice kısaltıyor. Zamanla yarıştığımız şu dönemde her şey daha bir hızlı yapılabilecek…

Ancak,  inşaat sektöründe yerleşmiş olan geleneklere ve insanlarımızın vatandaşlık bilinç birikimine bakınca, en az sevindiğim kadar da endişeleniyorum…

Eskiden,  bir mimar ve mühendis projeyi hazırladığı zaman, Meslek Odasına götürüyordu. Meslek Odası bu projenin hatalarını kontrol ediyordu. Hata varsa, hatalar düzeltildikten sonra onaylıyordu. Meslek Odası tarafından onaylanmış olan proje Belediye’ye götürülüyordu. Belediye onayından sonra da inşaat başlıyordu. 

1999 depreminde, binaların kağıt kuleler gibi yıkılması ile bir çok can kaybımızın olmasından sonra anlaşıldı ki, bu güne kadar ortalıkta dolaşan dedikodular doğruymuş. Bu sistem amca-dayı ve rüşvet ilişkileri yüzünden doğru işlemiyormuş. Türkiye ayağa kalktı.. Tek bir müteahhit kurban seçildi ve cezalandırıldı. 

Bir daha da bunlar olmasın diye, yeni bir denetleme sistemi devreye konularak konu kapatıldı…

Denetleme işlevini bundan böyle Yapı Denetim firmaları üstlenecekti. Bunlar, S&P gibi bağımsız ve özel şirketler olacaktı.  Bağımsız olarak inşaatları denetleyeceklerdi. Bu firmalarda çalışan mimarlar ve mühendisler başka şirketlerde çalışamayacak, proje yapamayacak, inşaat yapamayacaklardı ki çıkar çatışmaları olmasın..

Prosedüre göre; proje, mimar ve mühendisler tarafından hazırlanacak, sonra Yapı Denetim Firmasına götürülecek. Yapı denetim Firması projeyi onayladıktan sonra Meslek Odası onayına, oradan tekrar Yapı denetleme Firması’na dönecek ve buradan da Belediye onayına gidecekti….Belediye onayından sonra inşaat başlayacaktı. İnşaatın yapımı sırasında Yapı Denetim Firması, inşaatın uygulamasının projeye uygunluğunu denetleyecekti. Demir-çimento gibi malzemeler doğru miktarlarda ve doğru uygulamalarla kullanılıyor mu diye…

Ama uygulamada,  prosedürü kısaltmak adına projeler;  mimar ve mühendisler tarafından hazırlandıktan sonra Meslek Odalarına gitti, oradan Yapı Denetim Firmalarına gitti ve oradan Belediye onayına gitti..  Prosedürün bir maddesi uygulama sırasında yutulmuş oldu.

Bu, insanların can ve mal kayıplarını güvenceye almaya yönelik iyi niyetli yapılanma yönetmelikleriydi…Deprem gibi bir afet yüzünden bir daha böylesi acılar yaşamamak için alınan önlemlerdi. Ve bu önlemlerin, daha doğrusu inşaatlar bittiğinde bu inşaatlarda yaşayacak olan canların, sorumluluğu ağırlıklı olarak Yapı Denetim Firmaları'na verilmiş oluyordu. Bunlar amca-dayı-rüşvet ilişkilerine bulaşmadan çalışacağı, hatta bu tip ilişkilerin önünü keseceği ön görülen firmalardı.

Ne var ki, yurdum insanı alışkanlıklarına ve geleneklerine çok bağlı.. öyle kolayca vaz geçmiyor. Daima bir yol bulup tüm yönetmeliklerin uygulamalarını kendi alıştığı ve tercih ettiği şekle döndürebiliyor. Bu sefer de aynı şeyin olduğu söyleniyor..

Yapı Denetim Firmaları’nın yapılanmaları da sorunlu olmuş. Ana nüveyi oluşturan mimar ve mühendisler bu firmalarda yerlerini almışlar. Yardımcı pozisyonlar için ise, devlette çalışmış ve emekli olmuş mimar ve mühendislerin diplomalarını, bir dönem eczacıların yaptığı gibi kiralamışlar. Kimisine de söz verdikleri ücretleri bir süre sonra ödememişler falan.. bu kendi aralarındaki sorun, dedikoduların bu kısmı beni ilgilendirmiyor..

Yönetmeliğe göre, Yapı Denetim Firmaları, verdikleri denetim servisi karşılığında, yapılacak olan inşaat  bedelinin  %1,5 ile  %3ü arasında bir tutar üzerinden fatura kesmek zorunda.  Kestiği faturasını Belediye’ye ibraz ediyor.  Müteahhit , Yapı Denetim Firması’nın faturasında yazan bedeli  Belediye’ye ödüyor. Belediye de Yapı Denetim Firması’na aktarıyor. 

Neden böyle uzun bir prosedür? Müteahhitler ile Yapı Denetim Firmaları arasında maddi ilişkiler gelişmesin, denetimin kalitesini düşürecek fiyat indirimi olmasın ki denetimler gerektiği gibi yapılsın…diyeymiş. Yani amca-dayı-rüşvet ilişkilerine bulaşmasınlar diye..

Ama, duyduklarıma göre, becerikli ve zeki yurdum insanı buna da kendince bir çözüm bulmuş... 

Müteahhitler ve Yapı Denetim Firmaları aralarında anlaşmayı becermişler… Fiyatlarda %50 lere varan indirimler olmaya başlamış... 

Yapı Denetim Firmaları zorunlu fiyatlar üzerinden faturalarını kesmişler.  Prosedüre uygun olarak Belediyeler’e ibraz etmişler. Müteahhitler de yine prosedüre uygun olarak Belediyeler’e faturaların karşılıklarını yatırmışlar.. Belediyeler Yapı Denetim Firmaları’na ödemeleri aktarmışlar.. Yapı Denetim Firmaları da,  özel anlaşma tutarı fazlasını müteahhit amcalara iade etmişler…ve çark dönmüş durmuş.. her gün biraz daha genişleyerek…

 

Bu da yetmemiş… Yapı denetim firmaları, kendi isimlerinin geçmediği yan kuruluşlar oluşturmuşlar.. Bunlar da proje firmalarıymış…  Müteahhitler projelerini bu firmalara hazırlatmaya başlamışlar… daha verimli ve sorunsuz projeler için…

İnşaatların uygulama safhasındaki denetlenmesi konusunda da; Yapı Denetim Firmaları, iyi performanslı güvenilir (!) müteahhitlere ait olan inşaatlarının uygulamalarını denetlemek yerine, müteahhitlerimizin sözlerine güvenmeyi  tercih etmişler.…

Belediyeler ise, sorumlulukları dışında kaldığı gerekçesiyle,  inşaatlarda uygulama denetimi yapmaya gerek görmezmiş...

Bunlar hep söylenti…

Bunlar doğruysa neden kimse bir şey yapmaz? diye sorunca.. ‘İt, it’i ısırmaz’ derler ve orada nokta koyarlar…

Bu söylentiler devam ederken ve  kentsel dönüşüm projeleri hız kazanmışken… inşaat uygulamalarını düzenleyen  son yönetmelik yayınlandı...Bu yönetmeliğe göre;  tüm diğer onay ve denetimler kaldırılarak Yapı Denetim Firmaları tek onay makamı oldu..

Bu yönetim değişikliği ile  bürokrasinin kısalmasına duyduğum sevinç, söylentileri hatırlar hatırlamaz  yerini paranoyaya terk etti..

Söylentilere inanmak istemiyorum ama … bir dönem söylenti denilen amca-dayı-rüşvet ilişkilerinin gerçek olduğu  '99 Ağustos depreminde inkar edilmez biçimde ortaya çıkmadı mı? Bu çok ağır ödenmiş bir bedel değil miydi?  '99 Ağustos depremi öncesi, kanıt olmadan konuşmak yanlış denilmişti ve kanıtlara ulaşılamamıştı.. 'Bu adamlar nasıl zengin oldular?' diye soran insanlara kimse aldırmamıştı. Bazı gazeteciler de bir kaç yazıp-çizip susmuşlardı... 

Elimde kanıt olmadan bir şey demek, birilerini suçlamak istemiyorum... ama korkuyorum...

Ya bu söylentiler de gerçekse? …Ya, bu söylentilerin gerçek olduğunu bize İstanbul depremi ispatlarsa??

Eğer kentsel dönüşüm projelerine ivme kazandıran deprem riskine karşı daha iyi ve daha güvenceli bir yaşam sağlamak, daha insanca şartlarda bir yaşama geçiş ise…ve sonuçta benim hayatımla, benim sevdiklerimin hayatı ile ilgiliyse.. bütün bu söylentiler yaygın şekilde ortalıkta dolaşırken,  yeni gündeme gelen gelişmeler de söylentileri destekler gibi duruyorsa ben endişelenmeye başlıyorum… 

Şüyuu vukuundan beter, demişler eskiler… ama ondan beteri, İstanbul depremi gerçekleşip de sonuçları görülene kadar,  bu endişeler içerinde yaşamak... 'Nereye gideyim? Kime güveneyim? ' diye yaşanmaz ki...

Açıkcasını isterseniz,  müteahhitlerimiz ve birtakım imza sahipleri zengin olmak istedikleri kadar olsunlar, umurumda değil noktasına vardım desem yeridir artık.. çünkü paraya doymaya niyetleri olmadığını gördük... alıştık da zaten… dünyanın başka hiçbir yerinde elde edilemeyen müteahhitlik karlarının bizim ülkemizde olmasını kanıksadık…haksız kazançalrını da kanıksadık bazı uyanıkların... 

Ama, insanların canları ile oynamasınlar, enkazlar altında bırakmasınlar.. buna alışamıyorum.. alışmak da istemiyorum…

En büyük sorun hiçbir şey yapmamak…  Bu tip söylentileri takip edecek, araştıracak STK lar var mı? Varsa araştırdılar mı? Her şeyi devlet yapsın deyince olmuyor işte..

Bu konuda en etkin bilgisi olması gereken, ve gerçekte bizim için, halk için, denetleyeni denetlemesi gereken, bu işin uzmanlarının/bilirkişilerinin olduğu Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği bir STK olarak bu konuda ne yapıyor? Bu söylentileri araştırdı mı? Bu Yapı Denetleme Firmaları'nın çalışmalarını takip ediyor mu? Yoksa 'bana ne..' mi diyor? Bilmiyorum... ama bilmek istiyorum...

Bu deprem konusu her geçen gün daha bir ürkütüyor beni, çünkü bilim adamları mutlak olacağını söylüyorlar.. ve her giden gün zaman azalıyor demek oluyor… Önlem denilenler gerçekten 'önlem' olsun istiyorum..

Temel İstanbul’a gelmiş, hayatında ilk defa kokoreç yemiş… Dursun’a telefonda anlatırken ‘İstanbullular bir garip, paralariyla pok yiyorlar’ demiş..

Bu sefer de demesin Temel ‘İstanbullular güvenli yaşam için üzerine para verip yeni mezarlıklara taşınıyorlar..’